Evet, Mutasyon ve Modifikasyon Konu Anlatımına geçiş yapmış bulunmaktayız. Eğer önceki konumuz olan “kalıtım” konusunda eksiğiniz olduğunu düşünüyorsanız Kalıtım Konu Anlatımı yazımıza bakmanızı tavsiye ederiz. Hazırsanız yeni konumuza yani Mutasyon ve Modifikasyon Konu Anlatımımıza başlayalım. 🙂
Mutasyon
- DNA’da yer alan nükleotidler belirli bir düzen içerisindedir. Fakat bazı durumlarda DNA ya da kromozom yapısında veya kromozom sayısında değişiklikler olabilir. Bu durum, canlının genetik yapısında değişiklik meydana getirmektedir. Bu şekilde canlının genetik yapısında meydana gelen değişmelere mutasyon denir.
- DNA veya kromozom yapısında meydana gelen değişiklikler, DNA ve kromozomun işleyişini değiştirir, bu da canlıda farklı özelliklerin ortaya çıkmasına sebep olur.
- Mutasyona sebep olan faktörlere mutajen, mutasyona uğramış canlıya ise mutant adı verilir.
Mutasyon Nasıl Gerçekleşir?
- DNA’da bulunan nükleotidlerin karşılıklı kaybolması
- DNA’nın bir parçasının koparak kaybolması
- DNA kendini eşlerken üzerinde bulunan nükleotidlerin değişmesi
- Kromozom sayısında meydana gelen eksiklik veya fazlalık mutasyonu meydana getirebilir.
Mutasyona Neden Olan Faktörler
- Radyasyon etkisi (X ışını (Röntgen ışınları),alfa, beta ve gama ışını, morötesi, ultraviyole ışınlar, atom bombaları, nükleer silah)
- Hiroşima’ya atılan atom bombası, Japonya’da yaşayan insanlarda ve onların bu olaydan sonra meydana gelen (doğan) çocuklarında radyasyonun neden olduğu mutasyonlar ortaya çıkmıştır.
- Gebelik döneminde röntgen filmi (X-ışını) çektirmek mutasyona sebep olmaktadır. Bu sebeple sakat doğum meydana gelmektedir.
- Kimyasal maddeler ve ilaçlar (Bazı uçucu kimyasal maddeler, uyuşturucu, katkı maddeleri, cıva, böcek öldürücü, yakıcı, boğucu ve zehirleyici gazlar)
- Yüksek sıcaklık artışı (Ateşli hastalıklar)
- Alkol, uyuşturucu ve sigara içerisinde yer alan katran
- Ortamın pH derecesi (Asitlik-Bazlık)
- Hava ve su kirliliği
Mutasyonun Özellikleri
- Eşeyli üreyen canlılarda mutasyon vücut hücresinde meydana geldiğinde yalnızca o canlıyı ilgilendirir, bir sonraki nesle aktarılmaz.
- Üreme hücrelerinde görülen mutasyonlar bir sonraki nesle aktarılır.
- Üreme hücrelerinde görülen mutasyonlar kalıtsal çeşitlilik sağlar.
- Mutasyonlar yararlı veya zararlı olabilir. Bitki tohumlarının fazla olması, bakterilerin antibiyotiğe direnç kazanması, çekirdeksiz üzüm yararlı mutasyonlara örnektir.
- Yararlı mutasyonlar canlının yaşama ve üreme şansını artırırken, zararlı mutasyonlar ise canlının yaşama ve üreme şansını azaltır.
- Mutasyonların büyük bir çoğunluğu zararlıdır ve öldürücü olabilir.
Mutasyon Örnekleri
- Kanser
- Altı parmaklılık (Polidaktili)
- Eksik organlı doğma
- Gelişim bozuklukları
- Albinizm
- Hemofili hastalığı
- Down sendromu
- Orak hücreli anemi
- Balık pulluluğu
- Dört boynuzlu keçiler
- Çekirdeksiz üzüm
- Çift başlı yılan
- Bakterilerin antibiyotiğe direnç kazanması
- Van ve Ankara kedilerinin göz renginin birbirinden farklı olması
- Erken yaşlanma hastalığı mutasyona verilebilecek örneklerdir.
Modifikasyon
- Çevre etkisiyle (Nem, sıcaklık, beslenme, ışık, toprak, basınç) vücut hücrelerinde meydana gelen ve kalıtsal olmayan değişikliklere modifikasyon adı verilir.
- Modifikasyon da genlerin yapısında herhangi bir değişiklik meydana gelmez, sadece genlerin işleyişi değişir.
Modifikasyona Sebep Olan Faktörler
1. Sıcaklık
- Himalaya tavşanlarında kürk rengi beyazdır. Eğer tüyler kazınarak buraya buz parçası konursa çıkan tüyler siyah renkte olur.
- Çuha çiçeği 30-35ºC sıcaklıkta beyaz çiçek, 15-20ºC sıcaklıkta kırmızı renkli çiçek açar.
- Çekirgeler 16 ºC sıcaklıkta yetiştirilirlerse beneksiz, 25 ºC sıcaklıkta yetiştirilirlerse benekli olurlar.
2. Besin
- Dişi arılar arı sütü ile beslenirse kraliçe arı, çiçek tozu (polen) ile beslenirse işçi arılar meydana gelir.
- Tek yumurta ikizlerinden iyi beslenen daha fazla gelişirken diğerinin cılız kalması
3. Nem
- Nemli yerde yetişen bitkiler daha iyi gelişirken, kurak yerde yetişen bitkiler ise fazla gelişemez.
4. Işık
- Bitkiler ışık almadıkları zaman klorofil meydana gelmez ve beyaz renkli (Albino) bitki oluşur.
- Güneş ışınlarının etkisiyle tenin bronzlaşması.
5. Toprak
- Ortanca çiçekleri asitli toprakta mavi renkte, bazik toprakta ise kırmızı renkte çiçek açar.
6. Basınç
- Karahindiba bitkisi dağda yetişirse kısa boylu, ovada yetişirse uzun boylu olur.
Spor yapan insanların kaslı olması fakat çocuklarının kaslı doğmaması
Modifikasyonun Özellikleri
- Modifikasyonlar nesilden nesile aktarılmaz.
- Modifikasyonların bir kısmı şartlar düzeldiğinde tekrar eski halini dönebilir.
Mutasyon ve Modifikasyon Arasındaki Farklar
- Mutasyonda genlerin yapısında değişimler meydana gelir, modifikasyonda ise genlerin işleyişinde değişimler meydana gelir.
- Mutasyon üreme hücrelerinde meydana gelirse kalıtsaldır, modifikasyon ise kalıtsal değildir.
- Mutasyon zararlı ışınlar, kimyasal maddeler, ortam pH’ı, yüksek sıcaklık gibi etkilerle ortaya çıkarken, modifikasyon ise sıcaklık, ışık, beslenme, basınç, toprak ve nem gibi etkilerle ortaya çıkar.
- Mutasyonlar genellikle zararlı ve ölümcül olabilir, modifikasyonlar ise zararsızdır.
- Mutasyona neden olan etmenler ortadan kalkınca canlı eski haline dönemez, modifikasyonda ise dönebilir.
- Mutasyon kalıtsal çeşitliliğe sebep olurken modifikasyon kalıtsal çeşitliliğe sebep olmaz.
- Mutasyon canlının genotipini ve fenotipini değiştirirken, modifikasyon canlının sadece fenotipini değiştirir.
Böylelikle “Mutasyon ve Modifikasyon” konusunun sonuna geldik. Şimdi bir sonraki konummuz olan Adaptasyon konusuna geçebiliriz.
