8. Sınıf Kimyasal Tepkimeler Konu Anlatımı

Giriş: Kimyasal Tepkimeler Neden Önemlidir?

Kimyasal tepkimeler, çevremizde sürekli meydana gelen olayların temelini oluşturur. Yemek pişirirken, solunum yaparken veya bir odunu yaktığımızda kimyasal tepkimeler gerçekleşir. Bu tepkimeleri anlamak, doğayı daha iyi tanımamızı ve çeşitli olayları açıklayabilmemizi sağlar. Bu derste, kimyasal tepkimelerin nasıl oluştuğunu ve kütlenin korunumu yasasını öğreneceğiz. Haydi hep birlikte kimyasal tepkimelerin bu sürecine ortak olalım…

Kimyasal Tepkime Nedir?

• Maddenin yapısında fiziksel ve kimyasal değişimeler meydana gelir. Fiziksel değişimler maddenin dış görünümünde değişiklik meydana getirirken, kimyasal değişimler ise maddenin iç yapısında yani kimliğinde değişmeler meydana getirir.
• Kimyasal değişim, kimyasal tepkimelerle meydana gelir.
• Demirin paslanması, kağıdın yanması, bitkilerin fotosentez yapması, elmanın çürümesi ve peynirin küflenmesi kimyasal değişimdir. Bu olaylar kimyasal tepkimelerle meydana gelir.
• Kimyasal tepkime, maddelerin özelliklerini değiştirerek yeni maddeler oluşturduğu bir süreçtir. Bu süreçte girenler (reaktanlar) adı verilen başlangıç maddeleri, ürünler adı verilen yeni maddelere dönüşür.

Kimyasal Tepkimelerin Özellikleri

1. Kimyasal tepkimelerde başlangıçta var olmayan yeni maddeler oluşur. Yani madde özelliklerini kaybeder ve yeni madde oluşur.
2. Maddenin kimyasal yapısı değişir yani maddenin atomları yeniden düzenlenir, ancak atomlar kaybolmaz veya yoktan var olmaz.
3. Kimyasal tepkimelerde enerji açığa çıkabilir (ısı, ışık gibi) veya enerji soğurulabilir.
4. Atomlar arasında yer alan kimyasal bağlar kopar.
5. Farklı atomlarla bir araya gelerek yeni bağlar oluşur.
6. Kimyasal tepkimeye giren atomların türü ve sayısı değişikliğe uğramaz.
7. Kimyasal tepkimeye giren maddenin kütlesi ile ürünlerin kütlesi birbirine eşittir.
8. Girenlerin ve ürünlerin molekül sayısı ve hacimleri korunmayabilir.

Bileşiklerin Kimyasal Tepkimelerle Oluşumu

Bileşikler, birden fazla atomun bir araya gelerek yeni bir madde oluşturmasıyla meydana gelir. Örneğin:

• Su (H₂O): Hidrojen ve oksijen atomlarının birleşmesiyle oluşur.
• Karbon dioksit (CO₂): Karbon ve oksijenin birleşmesiyle meydana gelir.

Bu tepkimelerde, atomlar kimyasal bağlar kurarak düzenlenir ve yeni bir bileşik oluşturur.

Kimyasal Tepkime Sürecinin İşleyişi

• Kimyasal tepkimeler yazılırken kimyasal denklem olarak gösterilir.
• Tepkimeye girenler (reaktanlar) sola, ürünler ise sağa yazılır.
• Reaksiyona girenler (reaktanlar) ve ürünler birden fazla bulunuyor ise aralarına + işareti konulur.
• Girenler ve ürünler arasına → işareti konulur. Tepkimenin yönü belirtilir.
• Kimyasal tepkimede maddenin hali katı (k), sıvı (s) ve gaz (g) şeklinde sağ alt tarafına yazılabilir. Örneğin; Su gaz halinde ise tepkimede H₂O _(g) şeklinde gösterilir.

Bir kimyasal tepkimenin nasıl işlediğini anlamak için aşağıdaki adımları inceleyebiliriz:

1. Girenler (Reaktanlar): Tepkimeye giren maddelerdir. Örneğin, bir mumun yanması sırasında mumun parafini ve oksijen reaktandır.
2. Tepkime: Girenler bir araya gelir ve kimyasal bağlar kırılır, ardından yeni bağlar kurulur.
3. Ürünler: Tepkime sonucunda oluşan yeni maddelerdir. Mumun yanması sonucu karbondioksit ve su buharı oluşur.

Kütlenin Korunumu Yasası

• Bir kimyasal tepkimede yok olan madde var, var olan madde yok edilemez. Yani kimyasal tepkimelerde atomlar kaybolmaz veya yeni atomlar oluşmaz
• Madde içerisinde yer alan atomlar arasındaki bağlar kopar ve yeni bağlar meydana gelir. Yani yeni maddeler oluşur. Bundan dolayı atomların sayısı ve türü değişmemektedir.
• Kimyasal tepkimeye girenlerin (reaktan) toplam kütlesi ile tepkime sonucu oluşan ürünlerin toplam kütleleri birbirine eşittir. Buna kütlenin korunumu yasası denir.

Örnek: Bir odunu yaktığımızda kül, gaz ve ısı oluşur. Yanan odunun ve oksijenin toplam kütlesi, oluşan kül, gazlar ve ısı enerjisinin toplam kütlesine eşittir.

Kimyasal Tepkimede Korunanlar

1. Atom cinsi ve sayısı korunur.
2. Kütle korunur.
3. Toplam proton, nötron ve elektron sayıları korunur.

Kimyasal Tepkimede Korunmayabilenler

1. Molekül sayısı korunmayabilir.
2. Hacim korunmayabilir.
3. Kimyasal özellikler korunmaz.

Kimyasal Tepkimelerin Grafiği

• Kimyasal tepkimeye giren maddelerin kütlesi azalırken ürünlerin kütlesi artar.

Suyun Tepkime Denklemi

• Tepkimede molekül sayısı azaldı.
• Girenlerde toplam molekül sayısı: 1 oksijen, 2 hidrojen toplam 3 molekül
• Ürünlerde toplam molekül sayısı: 2 su molekülü
• Tepkime sonucu oluşan su yeni bir maddedir.
• Molekül sayısı ve hacim azalmıştır.
• Tepkimede atom sayısı değişmedi. (Girenlerde 6 atom, ürünlerde 6 atom vardır)
• Atom türü değişmemiştir. (Girenlerde H ve O, ürünlerde de H ve O bulunmaktadır)
• Oksijen ve hidrojen molekülü içindeki atomlar arasındaki bağlar kırılır.
• Suyun yapısında oksijen ve hidrojen atomları arasında yeni bağlar oluşur.
• Hidrojen yanıcı, oksijen yakıcı, su ise söndürücüdür.

Kimyasal Tepkimeler Konu Sonu Soruları

1. Bir öğrenci sirke ve karbonat kullanarak bir deney yapıyor. Şişeye bir miktar karbonat ekliyor ve üzerine sirke döküyor. Deney sırasında gaz oluştuğunu gözlemliyor ve şişenin ağzını balonla kapatıyor. Aşağıdaki ifadelerden hangisi bu olayla ilgili doğrudur?

A) Tepkime sırasında toplam kütle artmıştır.
B) Oluşan gaz, balonun şişmesine neden olmuştur.
C) Gazın oluşumu fiziksel bir değişimdir.
D) Tepkime sonucunda reaktanlar tamamen kaybolur.

2. Bir öğretmen, aşağıdaki kimyasal tepkimeyi tahtaya yazmıştır: Demir (Fe) + Oksijen (O₂) → Pas (Fe₂O₃) Öğretmen, öğrencilerden tepkimeyle ilgili yorum yapmalarını istemiştir. Aşağıdaki ifadelerden hangisi bu tepkime için yanlıştır?

A) Tepkime sonucunda yeni bir madde oluşmuştur.
B) Reaktanların kütlesi, ürünün kütlesine eşittir.
C) Bu olay fiziksel bir değişimdir.
D) Demir oksijenle birleşerek kimyasal bağ oluşturmuştur.

3. Bir öğrenci, aşağıdaki tabloda kimyasal tepkime öncesi ve sonrası kütleleri ölçmüştür:
Madde Kütle (gram) Reaktanlar 50 Ürünler 50 Bu deneyle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi doğrudur?

A) Reaktanların kütlesi, ürünlerin kütlesinden fazladır.
B) Kütlenin korunumu yasası geçerli değildir.
C) Kimyasal tepkime sırasında kütle korunmuştur.
D) Ürünlerin kütlesi reaktanların iki katıdır.

4. Bir kimyasal tepkime sırasında aşağıdaki olaylar gerçekleşmiştir:

• Gaz çıkışı gözlemlenmiştir.
• Isı açığa çıkmıştır.
• Yeni maddeler oluşmuştur.

Bu olayın kimyasal tepkime olduğunu kanıtlayan özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gaz çıkışı olması
B) Isı açığa çıkması
C) Yeni maddelerin oluşması
D) Maddenin fiziksel halinin değişmesi

5. Bir öğrenci aşağıdaki olayları incelemiştir:

1. Suyun buharlaşması
2. Bir odunun yanması
3. Demirin Paslanması
4. Tuzun suda çözünmesi

Bu olaylardan hangileri kimyasal tepkimeye örnek olarak gösterilebilir?

A) 1 ve 4
B) 2 ve 3
C) 1, 3 ve 4
D) 2, 3 ve 4

Bu yasayı daha iyi anlamlandırmak için evde basit bir deney yapabilirsiniz:

Evde Basit Bir Deney: Sirke ve Karbonat Tepkimesi

Malzemeler:

• Bir çay kaşığı karbonat
• Bir yemek kaşığı sirke
• Bir balon
• Cam şişe

Deneyin Yapılışı:

1. Cam şişeye bir yemek kaşığı sirke dökün.
2. Balonun içine bir çay kaşığı karbonat koyun.
3. Balonu şişenin ağzına geçirin ve karbonatı şişeye dökün.

Gözlemler:

• Karbonat ve sirke tepkimeye girerek karbondioksit gazı oluşturur.
• Balon şişer.
• Şişenin toplam kütlesi tepkimeden önce ve sonra aynıdır.

Evet çalışkan arılar Madde ve Endüstri ünitemizin bir konusunu daha hallettik. Umarım bu konu anlatımları sizler için faydalı oluyordur. Lütfen görüşlerinizi, isteklerinizi, sorunlarınızı yorumlarda belirtin. Mottomuz belli bol bol tekrar ve bol bol soru bizleri istediğimiz liseye götürecektir. Çalışmaktan vazgeçmeyin. Sizleri seviyorum çalışkan arılarım…

NOT: Yukarıdaki deneyi deneyenler yoruma 🙂