6. Sınıf Destek ve Hareket Sistemi Konu Anlatımı

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ NEDİR?

Günlük yaşantımızdaki koşma, yürüme, zıplama ve konuşma gibi hareketlerimiz; iskeletimiz ve iskeletimize bağlı kaslar sayesinde gerçekleştirilir. Vücudumuza şeklini veren, iç organlarımızı koruyan aynı zamanda kemik ve kaslarla birlikte hareketi sağlayan vücut yapılarına destek ve hareket sistemi adı verilir. Destek ve hareket sistemi; iskelet ve kas sisteminden oluşur.

İSKELET SİSTEMİ

İskelet sistemi üç kısımdan meydana gelir. Bunlar; kemik, kıkırdak ve eklemdir. Vücudumuzda farklı uzunluk ve şekillerde kemikler, eklemler ve kıkırdak doku iskelet sistemimizi meydana getirmektedir.

Yetişkin bir bireyin iskeletinde yaklaşık 206 kemik vardır. (bkz: insan iskeleti)

İskelet Sisteminin Görevleri;

• Vücudumuzun dik durmasını sağlar.
• Vücudumuza şekil verir.
• Organları korur ve tutunma yüzeyi oluşturur.
• Kaslarla beraber vücudumuza hareket yeteneği kazandırır.

KEMİK

İskeletimizde bulunan kemikler vücudumuz için gerekli olan mineralleri depolar ve kan hücrelerinin üretilmesinde görev alır.

KEMİK ÇEŞİTLERİ

Destek ve hareket sisteminde yer alan kemikler, şekil, büyüklük ve yapılarına göre farklılık gösterir. Bunlar; uzun, kısa ve yassı kemik olmak üzere üç grupta incelenirler.

1. Uzun Kemik:

   • • Boyu eninden büyük olan kemiklere denir.
     • Vücudumuzun hareketini gerçekleştiren kol, bacak ve parmaklarımızda bulunan kemiklerdir.

   İnsan vücudunda bulunan en uzun kemikler bacaklarda yer alan kaval ve uyluk kemikleridir.

2. Kısa Kemik:

   • Boy ve en uzunlukları birbirlerine yakın olan kemiklerdir.
   • Omurgamızda bulunan omur kemikleri, el ve ayak bilek kemikleri burada yer alır.
   • Vücudumuzda bulunan en kısa kemik orta kulakta bulunan üzengi kemiğidir.

     

3. Yassı Kemik:

   • Geniş yüzeyli ve yassı şekildeki kemiklerdir.
   • Kafatasında bulunan kemikler, göğüs kafesinde yer alan kaburga kemikleri, kürek kemiği ve kalçamızda yer alan leğen kemiği bu tür kemiklerdendir.

KIKIRDAK

• Kemiklere göre daha yumuşak ve esnek olan bir dokudur.
• Hareketlerimiz esnasında kıkırdaklar kemiklerin aşınmasını önler.
• Kulak kepçesinde, burnumuzun bir bölümünde, kemiklerin uç kısımlarında ve soluk borusunun yapısında kıkırdak bulunmaktadır.
• Kemikler kıkırdakların sertleşmesi sonucu meydana gelir.

EKLEM

Kemiklerin birleştiği noktalara eklem denir.

EKLEM ÇEŞİTLERİ

Eklemler, hareket yeteneklerine göre üçe ayrılırlar. Bunlar; oynar (hareketli), yarı oynar ve oynamaz (hareketsiz) eklemlerdir.

1. Oynar (Hareketli) Eklem:

   • Kemiklerin hareket yeteneklerini kolayca gerçekleştirmelerini sağlayan eklemlerdir.
   • Kemikler arasında boşluk ve eklem sıvısı yer almaktadır.
   • Kol, bacak, parmak, bilek ve omuzda bulunan eklemler örnek verilebilir.

2. Yarı Oynar Eklem:

   • Hareket yetenekleri sınırlı olan eklemlerdir.
   • Kemikler arasında kıkırdak yer alır, eklem sıvısı yer almaz.
   • Göğüs kafesi, omurga, boyun ve alt çenede bulunan eklemler örnek verilebilir.

3. Oynamaz (Hareketsiz) Eklem:

   • Kemikler birbirine sıkı sıkı bağlıdır.
   • Bu ekleme bağlı olan kemikler hareket yeteneğine sahip değildirler.
   • Kemikler arasında eklem sıvısı bulunmaz.
   • Bağladığı kemikler arasında girinti ve çıkıntı bulunmaktadır. Aynı testere dişleri gibi birbirlerine bağlıdırlar.
   • Kafatası, yüz, kalça ve kuyruk sokumunda bulunan eklemler örnek verilebilir.

KASLAR

• İskelet sisteminde yer alan kemiklerin üzerini örter ve vücudumuza şeklini verir.
• İç organların yapısında yer alır ve hareket etmelerini sağlar.
• Kasılma ve gevşeme yeteneğine sahiptirler.
• Kaslar, kas hücrelerinden oluşmuşlardır.

KAS ÇEŞİTLERİ

Destek ve hareket sistemimizde yer alan kaslar üç gruba ayrılır. Bunlar; çizgili kas (iskelet kası), düz kas (beyaz kas) ve kalp kasıdır.

1. Çizgili Kas (İskelet Kası):

   • İskeletimizi sarmalayan ve istemli çalışan kaslardır.
   • İskeletimizin hareketini sağladığından dolayı bunlara iskelet kası da denebilir.
   •  Kasılmaları hızlı, ritmik ve güçlü çalışma sistemine sahiptir.
   • Çabuk yorulmaktadır. Çizgili kasların bu özelliklerinden dolayı spor yaptığımızda çabucak yoruluruz.
   • Kırmızı renge sahiptirler.
   • Kemiklere tendon ile bağlıdırlar.
   • Kol, bacak, parmak, göz kapağı ve boyun kasları örnek verilebilir.
   • Çiftler halde bulunur.
   • Birbirlerine zıt şekilde çalışırlar.
   • Kaslardan biri kasıldığında, diğer de gevşer.
   • Kolumuzu kapadığımızda pazı kası kasılır ve şişer, kolumuzun dış kısmında bulunan kaslar ise düzleşir ve gevşer.
   • Kolumuzu açtığımızda kolumuzun dış kısmında bulunan kaslar kasılır, pazı kası da gevşer.

2. Düz Kas (Beyaz Kas):

   • İç organlarımızın yapısında bulunan ve iç organlarımızın çalışmasını sağlayan kaslardır.
   • İstemsiz çalışır.
   • Kasılmaları yavaş, güçsüz ve ritmik çalışma sistemine sahiptir.
   • Yorulmadan çalışabilmektedir.
   • Beyaz renge sahiptirler.
   • Mide, bağırsak, yemek borusu, idrar kesesi ve damar kasları örnek verilebilir.

3. Kalp Kası:

   • Kalbimizin yapısında bulunan ve kalbimizin çalışmasını sağlayan kaslardır.
   • İstemsiz çalışır.
   • Kalp kasları güçlü, hızlı ve ritmik çalışma sistemine sahiptir.
   • Yorulmadan çalışabilmektedir.
   •  Kalp kası yapı bakımından çizgili kaslara, çalışma bakımından da düz kaslara benzer.
   • Kırmızı renge sahiptir.
   • Kaslar çiftler halde bulunur.

Vücudumuzdaki en hareketli kas göz kasıdır, en güçlü kas ise çene kasıdır.

Vücudumuzda sadece kemikleri değil deriyi de hareket ettiren kaslar da bulunmaktadır. Örneğin göz kapağı, dudak, ve yüz kasları deriyi hareket ettiren kaslardandır.

BUNU BİLİYOR MUYDUNUZ?

• Sevinç, üzüntü, öfke, şaşkınlık, ve korku gibi duygular yüz ifademize yansır. Yüzümüzdeki ifadeler, yüzümüzde yer alan birçok kas grubunun çalışması ile meydana gelir.
• Sizce güldüğümüzde mi daha çok kasımız çalışır yoksa kaşlarımızı çattığımızda mı? Gülmek için sadece 17 kasımızı çalıştırırken, kaş çatmak için 43 kasımızı çalıştırırız. 

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİNİN SAĞLIĞI

Destek ve hareket sistemimizin sağlığı için yapmamız gereken bazı temel kurallar vardır. Bunlar;

• Kemik sağlığımızı korumak için bol miktarda kalsiyum içeren yoğurt, süt ve peynir gibi gıdalar tüketilmeliyiz.
• Kemiklerimizin en fazla ihtiyacı olan vitamin D vitaminidir. Bu ihtiyacımızı da Güneş ışınları tarafından karşılayabiliriz. Çünkü Güneş ışınları kemik gelişimini olumlu yönde etkiler. Bu yüzden Güneş ışınlarının en tepede olduğu öğle saatleri hariç sık sık dışarı çıkmalıyız.
• Yürüyüş yapmak destek ve hareket sistemimizin daha sağlıklı çalışmasına katkı sağlar.
• Spor yaparak vücudumuzu bu sayede esnetebiliriz.
• Özellikle bilgisayar başında zaman geçirirken oturma pozisyonumuza çok dikkat etmeliyiz. Yani kambur durmamalı ve dik oturmalıyız. Yarım saatlik aralarla kalkıp esneme hareketleri yapmalıyız.

Şu ana kadar “Destek ve Hareket Sistemi” konusunda öğrendiklerimizi aşağıdaki sorularla ve doğru-yanlış oyunuyla pekiştirelim.

Destek ve Hareket Sistemi Konu Sonu Testi

1-)Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri destek ve hareket sisteminin görevleri arasındadır?

1. Kan hücresi üretmek
2. İç organları korumak
3. Vücudun hareketini sağlamak

A) Yalnız 1
B) 1 ve 2
C) 2 ve 3
D) 1, 2 ve 3

2-) Aşağıda verilen maddeler eklemlerin hareketliliklerine göre çoktan aza doğru sıralandığında hangi seçeneğe ulaşılır?

1. Kafatasındaki eklemler
2. Omurgadaki eklemler
3. Kol ve bacaklarda bulunan eklemler

A) 1, 2, 3
B) 3, 2, 1
C) 2, 3, 1
D) 1, 3, 2

3-) Aşağıda verilen özellikler, hangi organın yapısını oluşturan kasa aittir?

1. Çizgili kas yapıdadır.
2. Güçlü kasılıp gevşer.
3. isteğimiz dışında ve düzenli çalışır.

A) Mide
B) İnce Bağırsak
C) Kalp
D) Kol

4-) Aşağıda verilen organların hangilerinde kıkırdak yapı bulunmaktadır?

1. Burun
2. Kulak
3. Soluk borusu

A) Yalnız 1
B) 1 ve 2
C) 2 ve 3
D) 1, 2 ve 3

5-) Aşağıda verilen örnekler hangi kemik türlerine aittir?

1. Kafatası kemiği
2. El bilek kemiği
3. Uyluk kemiği

A) Uzun kemik-yassı kemik-kısa kemik
B) Kısa kemik-uzun kemik-yassı kemik
C) Yassı kemik-kısa kemik-uzun kemik
D) Yassı kemik-uzun kemik-kısa kemik