6. Sınıf Boşaltım Sistemi Konu Anlatımı

BOŞALTIM SİSTEMİ NEDİR?

Yapı birimlerinde (hücrelerde) yaşamsal faaliyetler sonucu atık maddeler meydana gelir. Ayrıca vücuda fazladan alınan ve kullanılmayan artık maddeler de yer almaktadır. Vücudumuzda yer alan bu zararlı, atık ve fazla maddelerin vücuttan atılmasına boşaltım adı verilir. Bu olayın gerçekleştiği yapı ve organların oluşturduğu sisteme boşaltım sistemi denir.

Vücutta oluşan ihtiyaç fazlası maddeler;

•  Su, tuz, vitamin (B ve C) ve mineral gibi maddeler boşaltım aracılığıyla vücuttan uzaklaştırılır.

Vücutta oluşan atık (zararlı) maddeler;

• Üre, karbondioksit, ürik asit, amonyak, sindirim atıkları ve safra boşaltım aracılığıyla vücuttan uzaklaştırılır.

Boşaltım; boşaltım sistemi, akciğerler, deri ve kalın bağırsak tarafından yapılır.

İnsanlarda boşaltım sisteminde görevli yapı ve organlar; böbrekler, idrar borusu (üreter), idrar kesesi ve idrar kanalıdır (üretra).

Boşaltım Sistemini Oluşturan Yapı ve Organlar Nelerdir?

1. BÖBREKLER

   

   • Omurgamızın iki yanında, bel bölgemizde yer alır.
   • Böbrekler şekil olarak fasulye tanelerine benzerdir.
   • Böbrekler yaklaşık olarak 9-13 cm uzunluğundadır.
   • Kanda bulunan atık maddelerin süzüldüğü organdır.
   • Kandan süzülen üre, su ve tuz gibi maddeler idrar denen sıvıyı meydana getirir. Ayrıca fazla olan vitaminler de idrar aracılığıyla vücut dışına atılır.
   • Sağlıklı bir bireyin idrarında şeker (glikoz) bulunmaz. İdrarda glikoz bulunması şeker hastalığı belirtilerindendir.
   • Böbrek atardamarı (oksijence zengin kan taşır, fakat içerisinde süzülecek madde miktarı fazladır) aracılığıyla gelen kan böbreklerde süzülür.
   • Yararlı maddeler böbrek toplardamarı (karbondioksit miktarı fazladır, fakat süzülecek madde miktarı azdır) sayesinde tekrar vücuda kazandırılır.
   • Böbrek içerisinde bulunan süzme birimlerinde (nefron) kan süzülür.
   • Her bir böbrekte bir- iki milyon arasında süzme birimleri bulunmaktadır.
   • Vücudumuzun su ve mineral dengesini sağlar.
   • Vücudumuzda fazladan bulunan su, tuz, vitamin (B ve C) ve mineralleri idrarla birlikte dışarı atmakta görevlidir.
   • Zararlı maddeleri idrar yardımıyla dışarı atmakla görevlidir.
   • Kanın asit-baz dengesini sağlamada görevlidir.

   Böbreklerin düzenli çalışamaması durumunda vücudumuzda biriken zararlı ve atık maddeler vücudumuzun kimyasal dengesini bozabilir.

2. ÜRETER (İDRAR BORUSU)

   

   • Böbreklerde oluşan idrarın, idrar kesesine iletilmesini sağlar.
   • Sağ ve sol böbreğe bağlı olmak üzere iki adettir.
   • İnce, uzun ve kaslı yapıya sahip borucuklardır.

3. İDRAR KESESİ (MESANE)

   

   • İdrarın dışarı atılana kadar depolandığı yerdir.
   • İdrar kesesi kaslı bir yapıya sahiptir.
   • Bu kese belirli dolgunluk seviyesine ulaştığında tuvalete gitme ihtiyacı oluşur.
   • Esnek bir yapıya sahip olduğundan, idrar fazlalaştıkça esneyebilir.

4. ÜRETRA (İDRAR KANALI)

   

   • İdrarın vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar.

Boşaltım Nasıl Gerçekleşir?

1. Kan, böbrek atardamarı ile böbreklere gelir ve süzme birimlerinde süzülür.
2. Kan içinde bulunan yararlı maddeler, süzülme esnasında süzme birimleri tarafından emilir ve tekrar kana geçer.
3. Süzülerek temizlenen kan, böbrek toplardamarı aracılığıyla böbreklerden uzaklaşır.
4. Süzülmeden sonra kalan mineraller, su, vitamin, üre ve ürik asit idrarı meydana getirir.
5. Oluşan idrar, idrar borusu ile mesaneye iletilir ve burada birikir.
6. İdrar idrar kanalı aracılığıyla vücuttan dışarı atılır.

Boşaltım Yapan Diğer Organlar

Vücudumuzda bulunan atık maddeler sadece boşaltım sistemi ile vücuttan atılmaz. Atık maddelerin bir kısmı farklı yollarla vücuttan atılır. Atık maddeleri vücuttan uzaklaştıran diğer organlar şunlardır; kalın bağırsak, deri, akciğerler ve karaciğerdir.

1. KALIN BAĞIRSAK

   

   • Sindirim sonucu meydana gelen besin atıklarının, suyun ve safra sıvısının vücuttan dışarı atılmasını sağlayarak boşaltıma yardımcı olur.

2. DERİ

   

   • Terleme (vücut sıcaklığı dengeler) aracılığıyla vücutta bulunan suyun ve tuzun bir kısmının vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olur.

3. AKCİĞERLER

   

   • Karbondioksit ve su buharının solunum esnasında verilen soluk ile vücuttan atılmasını sağlar.

4. KARACİĞER

   

   • Proteinlerin sindirilmesi sonucu meydana gelen amonyağı üreye dönüştürür.

Boşaltım Sistemi Sağlığı Nasıl Korunur?

1. Düzenli ve yeterli miktarlarda su tüketilmelidir. (Günlük ortalama 2 litre su içilmelidir) Tüketilmesi gereken su miktarı, bedensel, çevresel ve mevsimsel gibi faktörlere göre değişiklik gösterebilir.
2. İdrar uzun süre tutulmamalıdır. Bunun sonucunda böbrek taşları oluşabilir.
3. Böbreklerimizin ve idrar yollarımızın sağlığı için onları soğuktan korunmalıyız.
4. Derimizde bulunan gözeneklerin açılması için düzenli banyo yapılmalıdır.
5. Kişisel temizliğe önem verilmelidir.
6. Çok acılı ve baharatlı yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
7. İçtiğimiz su ve yediğimizin besinlerin temiz olmasına dikkat edilmelidir.
8. Boğaz iltihabı ve diş çürüklerinin tedavileri önemsenmelidir, eğer bunların tedavisi önemsenmez ise kalıcı böbrek rahatsızlıklarına sebep olabilirler.

Boşaltım Sistemi Konu Sonu Testi

1-) Sağlıklı bir bireyin idrarında aşağıdaki maddelerden hangisinin bulunması beklenmez?

A) Şeker
B) Madensel tuz
C) Üre
D) Vitamin

2-) Aşağıdakilerden hangisi boşaltım sistemine ait yapı ve organlardan değildir?

A) Üretra
B) Üreter
C) Böbrekler
D) Ağız

3-) Vücuttaki fazla tuzun uzaklaştırılması yukarıdaki organlardan hangisi veya hangileriyle gerçekleştirilir?

1. Böbrek
2. Deri
3. Akciğer

A) Yalnız 1
B) 1 ve 2
C) 1 ve 3
D) 1, 2 ve 3

4-) Böbreklerde süzülen kandaki atık maddelerin vücut dışına atılırken izlediği yol hangi seçenekte doğru verilmiştir?

A) Üretra-İdrar kesesi-Üreter-Böbrekler
B) Böbrekler-Üretra-İdrar kesesi-Üreter
C) Böbrekler-Üreter-İdrar kesesi-Üretra
D) Böbrekler-Üreter-Üretra-İdrar kesesi

5-) “İdrarı geçici olarak depolar” bu tanım aşağıdaki boşaltım sisteminde yer alan organlardan hangisinin görevidir?

A) Böbrek
B) Üretra
C) Üreter
D) Mesane